به گزارش آژانس رويدادهاي مهم نفت و انرژي""نفت ما ""، با شنيدن كلمه كارگر در ذهن همگي ما آدم ها مفهوم لغت زحمت كش تداعي خواهد شد، صورت هاي قرمز و عرق كرده اي كه زير تابش مستقيم نور آفتاب تغيير رنگ داده و نشان از سختي و آسيب هاي فعاليت آنها دارد، از منظر قانون كارگران همان اشخاص حقيقي هستند كه در كارخانه و كارگاه كار مي كنند و در قبال فعاليت خود از كارفرما مزد دريافت مي كنند، در قالب يك جمله شايد بهتر بتوان گفت كارگران همان افرادي هستند كه براي درآمد حداقلي زحمت بسياري را مي كشند.
مشاغل كارگران با تمام سختي و چالش هايي كه دارد به موجب شرايط و شروط هايي از باقي مشاغل جدا خواهند شد و در دسته ي مشاغل سخت و زيان آور قرار خواهند گرفت. مشاغل سخت و زيان آور شامل فعاليت هايي است كه در آن عوامل شيميايي، فيزيكي، بيولوژيكي و مكانيكي محيط كار استاندارد نيست و كارگر در اثر اشتغال تحت تنش هاي جسمي و روحي كه منجر به ايجاد بيماري هاي شغلي و عوارض ناشي از آن مي شود، قرار مي گيرد.
انواع مشاغل سخت و زيان آور
مشاغل سخت و زيان آور به دو گروه الف و ب تقسيم بندي مي شوند، گروه الف شامل مشاغلي كه ويژگي سخت و زيان آوري به ماهيت شغل ارتباط داشته باشد، اما چنانچه كارفرما تمهيدات ايمني و بهداشتي را در محيط كار به كار بگيرد مي توان سختي اين مشاغل را حذف نمود، اما در گروه ب با مشاغلي رو به رو هستيم كه ماهيتا سخت و زيان آور هستند و در صورت به كارگيري تمهيدات بهداشتي و ايمني و تدابير مناسب سختي كار كاهش پيدا مي كند، اما سخت و زيان آوري اين مشاغل حذف نمي شود.
ليست مشاغل سخت و زيان آور
شوراي عالي كار، شوراي عالي حفاظت فني و بهداشت كار، فهرست مشاغلي را تحت عنوان مشاغل سخت و زيان آور گردآوري كرده و سپس اين ليست به تصويب وزارت كار و بهداشت رسيده است، به عنوان اولين شغل سخت و زيان آور، كار در معدن اعم از تحت الارضي يا سطح الارضي كه منجر مي شود كارگر در راهرو هاي سرپوشيده و تونل ها به استخراج مشغول شود در زمره ي مشاغل سخت و زيان آور قرار مي گيرد.
همچنين كار استخراج به معني هر گونه مباشرت يا نظارتي كه ايجاب مي كند كارگر در ميله ها، راهرو ها و تونل هاي معدن مشغول فعاليت باشند، اعم از جدا كردن يا منفجر كردن مواد از سطح كار، حمل موادي كه بر اثر انفجار ايجاد شده، اداره تاسيسات آب و برق در داخل معدن شامل گروه شغل هاي سخت و زيان آور خواهد بود.
همچنين كار در مخازن سربسته، حفر قنات ها، چاه ها و فاضلاب ها و فعاليت پيوسته در مجاورت كوره هاي ذوب به گونه اي كه كارگر در معرض بخارات زيان آور و حرارت باشد، همچنين تخليه و حمل مواد مذاب از اين كوره ها در دسته ي مشاغل سخت و زيان آور قرار مي گيرد.
كارگران مشغول به كار در كارگاه هاي سالامبورسازي، دباغي و روده پاك كني و كارگراني كه به طور مستمر در گنداب روها، جمع آوري و حمل و دفن زباله شهري مشغول فعاليت هستند با مشاغل سخت و زيان آور كسب درآمد مي كنند.
همچنين كارگران مشغول به كار در واحد هاي دامداري و طيور كه به طور مستمر در جمع آوري و انتقال و انبار كردن كود كار مي كنند مشغول فعاليت با ويژگي مشاغل سخت و زيان آور هستند.
اشخاصي كه به طور مداوم و مستمر در ارتفاع بيش از 5 متر و در فضا هاي باز بر روي داربست، اتاقك هاي متحرك و دكل ها كار مي كنند به واسطه ي خطري كه اين افراد را تهديد مي كنند در گروه مشاغل سخت و زيان آور هستند.
افرادي كه بر روي خطوط و پست هاي انتقال برق با فشار شصت و سه كيلوولت و بالاتر از آن در حال فعاليت هستند نيز مشغول فعاليت هاي سخت و زيان آور هستند، همچنين مشاغل پخت آسفالت دستي، قيرپاشي، شن پاشي و مالچ پاشي و افرادي كه در مخازن مشغول جوشكاري مي باشند شامل اين گروه خواهند شد.
كار با مواد راديواكتيو و قرار گرفتن در معرض پرتو هاي يون ساز و مشاغلي كه به دليل قرار گرفتن در معرض اشعه، زمينه ساز ابتلا به بيماري ها است افراد را در ليست مشاغل سخت و زيان آور قرار مي دهد.
كار در مكان هاي با فشار زياد مانند كار غواصي و آتش نشانان به واسطه فشار رواني و جسماني كه در شغل آن ها وجود دارد جزو مشاغل سخت و زيان آور هستند.
از عمده فعاليت هايي كه در اين دسته قرار مي گيرند مي توان به كار سم پاشي مزارع، باغات و همچنين ضدعفوني كردن طويله ها، مرغداري ها كار هايي كه منجر به ناشنوايي كارگر و ايجاد بيماري هاي گوش شود اشاره كرد، همچنين كار در مشاغلي كه حشره كش و سم توليد مي كنند، فعاليت كار با وسايلي كه داراي ارتعاش هستند و براي سلامتي كارگران مشكلاتي را ايجاد مي كند نيز دردسته ي مشاغل زيان آور قرار مي گيرد.
افراد شاغل در ندامتگاه ها و زندان ها و افرادي كه در مراكز روان درماني مشغول به فعاليت هستند و با بيماران رواني در ارتباط هستند شغل آن ها در ليست اين مشاغل قرار مي گيرد.
رانندگان مسافربري درون شهري و برون شهري، حمل و نقل بار، رانندگان وزارت راه و شهرسازي در جاده ها، كارشناس علوم آزمايشگاهي، فوريت هاي پزشكي، مامايي و هوشبري و زيرمجموعه آن ها و نيز خبرنگاران در دسته ي مشاغل سخت و زيان آور قرار مي گيرند.
در صورتي كه اگر شغل كارگري در ميان مشاغلي كه به عنوان مشاغل سخت و زيان آور درنظر گرفته نشده اند نبود بايد درنظر داشت كه مسئوليت تطبيق و تشخيص مشاغل سخت و زيان آور به عهده كميته هاي بدوي و تجديد نظر استاني موضوع ماده 8 آيين نامه اجرايي قانون اصلاح ماده 76 قانون تامين اجتماعي است و فرد ميتواند به سايت مربوطه و يا به ادارات تعاون كار و رفاه اجتماعي استان مراجعه و نسبت به تكميل فرم اقدام كند تا پرونده برابر مقررات در كميته استاني مورد بررسي قرار گيرد.
نحوه تعيين مشاغل سخت و زيان آور
نحوه تعيين مشاغل سخت و زيان آور به اين صورت است كه كارگر، كارفرما، وزارت بهداشت، تشكل هاي كارگري و كارفرمايي، وزارت كار و امور اجتماعي و صندوق تأمين اجتماعي مي توانند در مقام متقاضي سختي كار درخواست ارائه دهند در اين مرحله كميته كارشناسان تشكيل خواهد شد و به بررسي سوابق و شرايط محيط كار مي پردازد كه مرحله آخر مدارك ارائه شده بايد توسط كميته استاني تأييد شود.
شرايط كاري و قوانين سازمان تأمين اجتماعي درخصوص مشاغل سخت و زيان آور با قوانين وضع شده براي شغل هاي عادي در مواردي، چون ساعت كاري، اضافه كاري، مرخصي، اشتغال زنان و نيز به كارگيري نوجوانان 15 تا 18 سال تفاوت هايي دارد
ساعت كاري بر طبق ماده 52 قانون كار، ساعت كاري در مشاغل سخت و زيان آور نبايد از 6 ساعت در روز (36 ساعت در هفته) تجاوز كند همچنين هدف از اين كار حمايت از سلامت كارگر در طول اشتغال است.
اضافه كاري بر اساس ماده 61 قانون كار، اضافه كاري در اين مشاغل ممنوع است و نيز در مرخصي، مرخصي ساليانه در نظر گرفته شده براي مشاغل سخت و زيان آور پنج هفته است و بهتر است استفاده از مرخصي در دو نوبت و در پايان هر شش ماه يك بار حتي الامكان صورت بگيرد.
بر اساس ماده 75 قانون كار به كار گيري و اشتغال زنان در كار هاي سخت و زيان آور براي زنان ممنوع است، همچنين بر اساس ماده 83 قانون كار، ارجاع كار هاي سخت و زيان آور به نوجوانان 15 تا 18 سال ممنوع است.
حق بيمه در مشاغل سخت و زيان آور
چنانچه كارگر در مشاغل سخت و زيان آور مشغول به كار باشد، به ازاي هر سال كه حق بيمه خود را پرداخت مي كند، يك و نيم سال سابقه بيمه براي وي در نظر گرفته مي شود در صورتي كه كارگر هم در مشاغل سخت و زيان آور و هم در مشاغل عادي كار كرده باشد، به ازاي هر سال كارسخت، 1.5 سال براي وي درنظر گرفته مي شود
در اين مشاغل كارفرما موظف است كه علاوه بر 23% حق بيمه مشاغل عادي، 4% حق بيمه اضافي براي اين مشاغل پرداخت كند. بنابر آنچه ذكر شد سهم كارفرما در اين مشاغل 27% است.
به اين نكته بايد توجه كرد در مورد افرادي كه قبل از سال 83 در اين مشاغل مشغول به كار بوده اند، علاوه بر 4% اضافي حق بيمه، 4% ديگر نيز افزوده مي شود و در مجموع سهم پرداختي كارفرما به 31% مي رسد.
بازنشستگي پيش از موعد در مشاغل سخت و زيان آور
در مشاغل سخت و زيان آور مطابق با بخش اول بند (ب) تبصره 2 قانون بازنشستگي پيش از موعد، كارگران چنانچه حداقل بيست سال متوالي و يا بيست و پنج سال متناوب سابقه پرداخت حق بيمه داشته باشند، بدون در نظر گرفتن شرط سني مي توانند درخواست خود را به اداره كار و امور اجتماعي استان ها مطرح كنند تا در كميته هاي استاني بررسي شود.
ايام تعطيلات رسمي، تعطيلات هفتگي، روز هاي استفاده از مرخصي استحقاقي در صورتي كه در فواصل اشتغال به كار هاي سخت و زيان آور قرار بگيرند به عنوان سابقه اشتغال در نظر گرفته مي شوند.
همچنين ايام استفاده از مرخصي به دليل فوت پدر، مادر، همسر و يا مرخصي ازدواج به مدت 3 روزكه در اين مدت مشمول دريافت دستمزد هستند و ايام استفاده از استراحت پزشكي يا مرخصي استعلاجي نيز در پيشينه ي اشتغال اين افراد محسوب خواهد شد.
مزاياي مشاغل سخت و زيان آور
اگر فرد در فواصل اشتغال ايام دوران خدمت سربازي به شرطي كه بيمه شده حداكثر تا دو ماه بعد از خدمت به كار سابق خود برگردد و يا مشغول به كار در مشاغل سخت ديگري شود منجر به برطرف شدن توالي اشتغال در كار هاي سخت نمي شوند
اين مسئله نيز در دوران خدمت سربازي به شرطي كه بيمه شده حداكثر تا دو ماه بعد از خدمت به كار سابق خود برگردد و يا مشغول به كار در مشاغل سخت ديگري شود صدق مي كند.
ايام خدمت در جبهه و ايامي كه كارگاه به طور موقت بر اثر عوامل طبيعي مانند سيل، زلزله و ... تعطيل مي شود و اين تعطيلي از اراده كارفرما و كارگر خارج باشد سبب برطرف شدن توالي اشتغال در كار هاي سخت نمي شوند.
ايام استفاده از بيمه بيكاري (در صورتي كه بيمه شده بلافاصله بعد از اتمام اين دوران مشغول به كار در مشاغل سخت شود) و نيز دوران اسارت سياسي به گونه اي كه بيمه شده به عنوان آزاده شناخته شود نيز منجر به برطرف شدن توالي اشتغال در كار هاي سخت نمي شوند.
موارد تهديد كننده مشاغل سخت و زيان آور
موارد بيكاري بدون دريافت بيمه بيكاري، بيمه اختياري، اشتغال در حرف و مشاغل آزاد استفاده از مرخصي بدون حقوق، اخراج، بازخريد و استعفا، غيبت غيرموجه بيشتر از ده روز كه منجر به اخراج موقت يا دائم شود اگر در فواصل كار هاي سخت و زيان آور قرار بگيرند باعث تناوب در شغل شده و توالي اشتغال از بين مي رود.